مرجان فولادوند:
زبان مهمترین ابزار نویسنده است
برای خلق یک اثر ادبی زبان مهمترین بخش است که بدون تسلط بر آن، خلق اثر قابل قبول ممکن نیست.
مرجان فولادوند؛ داور جایزه کتاب ماه و سال کانون با بیان اینکه کتابهایی را که در رویدادهایی مانند جایزه کتاب ماه و سال کانون پرورش فکری بررسی میشود میتوان نمونهای از آنچه در بازار کتاب ایران وجود دارد درنظر گرفت ادامه داد: جدا از آنکه همچنان ترجمه سهم بیشتری دارد، پیشرفت آشکار در کتابسازی اتفاق افتاده و در این سالها چه از نظر بصری، گرافیک و تصویرگری و چه به لحاظ فیزیک کتاب، با همهی مشکلات و تنگناها رشد کرده است.
وی افزود: تنوع و ایدههای بسیار خوبی در کتابها وجود دارد، اما در تولید متن به نظر میرسد باید بیشتر کارکنیم. البته که متنهای بسیار خوبی هم خواندیم اما نسبت به تعدد و تنوع کتابها و رشد چشمگیر کمیت کتابهای چاپ اول، تعداد کتابهایی که هم به لحاظ ایده و هم از نظر پرداخت در سطح عالی باشند واقعا کم است.
این نویسنده کودک و نوجوان با اشاره به چند دلیل برای ضعف در متن کتابهای تالیفی گفت: به نظر میآید تأمل لازم در تولید متن صورت نمیگیرد، تأمل لازم یعنی چندین بار بازنویسی یک متن توسط نویسنده، حساسیت نویسنده در دستیابی به کمال متن و حساسیت کارشناسان نشر به اینکه یک متن بیاشکال چاپ کنند.
فولادوند در ادامه با بیان تعداد بالای بازنویسی در ادبیات کلاسیک گفت: این بازنویسیها نشان دهنده توجه مردم به ادبیات کلاسیک ایران و خوشحال کننده است، بنابراین آشکار است که این توجه بازار خوبی برای کتابهای بازنویسی به وجود آورده اما متأسفانه تعداد کمی از کتابهای بازنویسی معیارهای یک اثر خوب را دارند. متاسفانه اغلب این بازنویسیها، در مقایسه با متن اصلی، ناقص و حتی مخدوش بودند. همچنین زبان به کارگرفته شده برای بازرواییها، زبان درخور یک شاهکار ادبی نبود.
وی افزود: نکته مورد توجه دیگر وجود داستانها به خصوص رمانهای زیادی بود که با استفاده از فضای فانتزی و اساطیری برای نوجوانان نوشته شدند. این خیلی خوب و دلگرم کننده است که داستانهای فانتزی در ادبیات ایران در حال رشد هستند و مهمتر اینکه به اساطیر ایران توجه خاصی دارند؛ اما آنچه توجه بیشتری میطلبد، جز ساختار داستان و اقتضائات این نوع ادبی، توجه به زبان به کار گرفته شده در این داستانهاست که اغلب بسیار ضعیف بود. کمتر نویسندهای را دیدم که در ساخت زبان مناسب برای روایت یک جهان اساطیری موفق عمل کرده باشد.
داور جایزه کتاب ماه و سال کانون با اشاره به اینکه زبان فارسی به عنوان یکی از مهمترین زبانهای ادبی جهان میراث مشترک ماست اضافه کرد: با توجه به پیشینه درخشان ادبیات فارسی، انتظار میرود به کارگیری زبان توسط نویسندگان، با حساسیت و دقت بیشتری همراه باشد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که ابزار کار ما زبان است، بنابراین وقتی متنی در به کار گرفتن ابزار اولیهی خود یعنی کلمه ناتوان است و نمیتواند حرفش را به درستی و کمال بیان کند رابطهی خواننده و متن همان جا قطع میشود. اگر قرار است یک اثر ادبی خلق شود زبان نخستین و مهمترین بخش آن است که بدون تسلط بر آن، خلق اثر قابل قبول ممکن نیست.
مرجان فولادوند در پایان به کتابهای غیرداستانی اشاره کرد و گفت: کتابهای غیر داستانی تالیفی چه به لحاظ ایدهپردازی و چه فرم بصری ارائه، به نظر من بسیار قابل تامل بودند اما مهمترین مشکلی که این نوع کتابها را تهدید میکند خطا یا نقص واضح اطلاعات اصلی است. شاید اگر به لزوم وجود ویراستار علمی و ویراستار ادبی به عنوان همراه و راهنمای نویسنده بیشتر توجه شود شاهد تولید کتابهای بسیار بهتری باشیم.